باتری ماشین یکی از مهم‌ترین قسمت‌های تشکیل دهنده هر خودرو است و نقش مهمی در حیات سالم تمامی قسمت‌های اتومبیل ایفا می‌کند. با افزایش سطح آپشن خودروها، باتری‌ها روز به روز بیشتر تحت فشار قرار گرفتند، از این رو ترکیدن باتری خودرو نیز به مرور زمان افزایش یافته است.
افسانه‌های بسیاری در خصوص مشکلات فنی خودروها وجود دارند که تنها برای سرگرمی افراد ناآشنا با حوزه خودرو مطرح شده‌اند. با این حال ترکیدن باتری خودرو یک افسانه نیست، چرا که باتری‌های معمولی تشکیل شده از سرب و اسید در شرایط خاصی منفجر می‌شوند.
اما چرا باتری ماشین می‌ترکد؟ و چگونه می‌توانیم از این کار جلوگیری کنیم؟ با ما در ادامه این مقاله از آپشن کار همراه باشید تا پرسش دو سوال یاد شده را با مراجعه به مطالعات علمی بیابیم.
انفجار باطری، یک پدیده ترسناک
ترکیدن باتری خودرو یکی از رویدادهای نه چندان مرسوم اما محتمل در خودروهای امروزی است. این حادثه صدایی همچون انفجار دینامیت یا شلیک اسلحه ایجاد می‌کند و حتی امکان خراش ورق کاپوت بر اثر انفجار باتری وجود دارد. منفجر شدن باتری خودرو شباهت قابل توجهی به یک حمله شیمیایی در مقیاس کوچک دارد، چرا که بر اثر ترکیدن باتری مخلوط غلیظ اسید سولفوریک سمی از جعبه متلاشی شده باطری به بیرون سرریز می‌کند. این محلول بسیار سمی و خورنده است.
نخستین پاسخ به این سوال که چرا باتری ماشین می‌ترکد؟ بی‌توجهی مالکین خودرو است. روی هر باطری برچسبی زده است که در آن هشدارهای مربوط به ترکیدن باتری به راننده اعلام شده است. اکثر رانندگان زحمت خواندن این برچسب‌های هشدارآمیز را به خود نمی‌دهند و آن‌هایی که این برچسب‌ها را می‌خوانند، توجه چندانی به هشدارهای شرکت سازنده ندارند. در نتیجه رخداد ترکیدن باطری همواره آن‌ها را تهدید می‌کند.
مطابق آمار اداره ملی ایمنی ترافیک بزرگراه‌ها در ایالات متحده، انفجار باتری در سال 1993 باعث مجروح شدن 2280 نفر شده است. این مجروحیت‌ها به گونه‌ای بوده است که افراد نیازمند مراجعه به مراکز پزشکی بوده‌اند و با احتساب مصدومیت‌های جزئی، تعداد افراد آسیب دیده به بیش از هفت هزار نفر افزایش می‌یابد. توجه به این نکته ضروری است که باتری خودرو به صورت خود به خود منفجر نمی‌شود، بلکه مجموعه‌ای از رویدادها منجر به چنین اتفاقی می‌شوند.
خودروهای مدرن و باطری‌های نه چندان مدرن!
خودروهای امروزی در مقایسه با اتومبیل‌های یک قرن گذشته از تمامی جهات پیشرفت کرده‌اند اما ساختار باطری در آن‌ها تقریبا بدون تغییر باقی مانده است. باطری‌ها همچنان از صفحات سربی غوطه ور در اسید سولفوریک ساخته می‌شوند. واکنش شیمیایی بین صفحات سربی و اسید سولفوریک به باطری اجازه می‌دهد تا جریان الکتریسیته ذخیره شده، آزاد شود یا حرکت کند.
اگر با علم شیمی آشنایی داشته باشید، حتما می‌دانید که هر واکنش شیمیایی تعدادی محصول جانبی دارد که لزوما تمامی آن‌ها به صورت کنترل شده تولید نمی‌شوند. یکی از محصولات جانبی فرآیند تولید الکتریسیته در باطری خودرو، گاز هیدروژن است. این گاز قابلیت اشتعال بالایی دارد و به همین منظور سازندگان باطری سیستم تهویه مناسبی را برای خروج ایمن این گاز از محفظه باتری طراحی می‌کنند. در صورتی که گاز هیدروژن به شیوه‌ای ایمن از محفظه باتری خارج نشود، امکان ایجاد انفجارهای کوچک زیر کاپوت وجود دارد.
این انفجارهای کوچک هنگامی که خودرو در هوای گرم قرار داشته باشد یا باطری به موتور و منبع تولید گرما نزدیک باشد، شکل بزرگتری به خود می‌گیرند. جالب است بدانید که گاز هیدروژن به عنوان یکی از سوخت‌های استاندارد موشک‌ها شناخته شده است و همین مساله نشان می‌دهد که قابلیت اشتعال هیدروژن تا چه اندازه بالا خواهد بود. یک جرقه کوچک می‌تواند گاز هیدروژن جمع‌شده در محفظه باتری را به سرعت منفجر کند، جرقه‌ای که می‌تواند توسط خود باطری ایجاد شود.
بنابر اعلام اداره ملی ایمنی ترافیک بزرگراه‌های ایالات متحده، 19 درصد از انفجارهای باطری هنگام شارژ کردن باطری‌های خالی یا اصطلاحا مرده رخ داده است. در این مواقع قطب‌های باطری به شدت داغ می‌شوند و میزان هیدروژن تولیدی توسط واکنش شیمیایی نیز افزایش می‌یابد. در نتیجه انفجار باطری یک رخداد محتمل در این حالت خواهد بود.
یکی دیگر از علل ترکیدن باطری، ایجاد اتصال کوتاه در باطری است. با افزایش سن باتری حجم اسید سولفوریک مایع در باطری کاهش می‌یابد، به همین دلیل توصیه می‌شود هنگام انجام سرویس‌های دوره‌ای خودرو مقداری آب اسید نیز به محفظه باطری اضافه کنید.
در صورتی که صفحات باطری برای مدت طولانی خشک باقی بمانند، به مرور زمان خم شده و به یکدیگر نزدیک می‌شوند. در نتیجه امکان ایجاد جرقه و اشتعال گاز هیدروژن درون محفظه باتری بسیار زیاد است. این اتفاق معمولا هنگام استارت زدن خودرو رخ می‌دهد، چرا که در این زمان باطری به شدت تحت فشار است و بیشترین میزان انرژی از آن مطالبه می‌شود.
سام ممولو، مکانیک چیره دست در داگلاسویل جورجیا و یک متخصص تعمیرات خودرو در سطح ملی، می‌گوید که شایع‌ترین علت انفجار باتری در هنگام راه‌اندازی، پست‌ها و کابل‌های کثیف باتری است. تجمع رسوبات در پایانه‌های باتری مانع ایجاد یک جریان موفق می‌شود و اتصال کوتاه ایجاد می‌کند. هر اتصال کوتاه یک جرقه را به همراه دارد و هر جرقه نیز ممکن است به انفجار منتهی شود؛ بنابراین سام ممولو به رانندگان توصیه می‌کند که همواره پایانه‌های باطری را تمیز نگه دارند.
انجام عمل باطری به باطری نیز می‌تواند یکی از دلایل انفجار باتری خودرو باشد. این عمل راهکاری مرسوم برای احیای باطری‌های تخلیه شده است اما در صورتی که به درستی انجام نگیرد، خطرات بسیاری را برای افراد ایجاد می‌کند. هنگام انجام عمل باطری به باطری، بایستی ابتدا کابل‌ها را به باطری مرده متصل کنید و پس دو سر دیگر کابل‌ها را به باطری سالم وصل کنید تا عملیات شارژ شدن باطری مرده به درستی صورت بگیرد.
در نهایت استفاده از دینام‌های نامناسب می‌تواند موجب انفجار باطری شود. ولتاژ و توان دینام هر خودرو در مشخصات آن ذکر شده است و در صورتی که از دینام قوی‌تری برای شارژ باطری خودرو استفاده کنید، امکان انفجار باتری وجود دارد. در این حالت فعالیت شیمیایی باتری بیش از حد خواهد بود که نتیجه آن تولید بیشتر گاز هیدروژن و افزایش احتمال انفجار است.
کلام آخر، یک راه حل ساده!
برای رفع مشکل ترکیدن باطری، یک راه‌حل اساسی وجود دارد که تنها مقداری هزینه مالی برای شما به همراه خواهد داشت. این راه‌حل خرید باطری‌های اتمی یا باتری‌های ژل است. این باتری‌ها فاقد اسید هستند و به همین دلیل ترکیب شیمیایی آن‌ها هیچ هیدروژنی تولید نمی‌کند، بنابراین هیچ جرقه و انفجاری در کار نخواهد بود. با این حال اگر همچنان به استفاده از باطری‌های معمولی آب اسیدی علاقه دارید، توصیه می‌شود سرویس‌های دوره‌ای آن‌ها را با دقت پیگیری کنید. همچنین باطری‌های معمولی هر دو سال یکبار به تعویض نیاز دارند، بنابراین بهتر است تا آن‌ها را بیش از عمر طبیعی خود تحت فشار قرار دهید.
