هر خودرو از هزاران قطعه کوچک و بزرگ ساخته شده است، قطعاتی که برخی از آن‌ها دوام کوتاه‌مدت و بعضی دیگر دوام بلندمدت دارند. همچنین رفتار نامناسب مالک با خودرو ممکن است موجب آسیب دیدن بسیاری از این قطعات شود، در حالی‌که رانندگی آرام و به دور از هیجان موجب افزایش عمر مفید اتومبیل شما خواهد شد. یکی از این قطعات کاتالیزور یا مبدل کاتالیست خودرو است، وسیله‌ای که حضور آن در خودروهای امروزی نقش حیاتی دارد.
اگر شما هم علاقه‌مند هستید تا بیش از پیش با نقش کاتالیست یا کاتالیزور در خودرو آشنا شوید در ادامه این مقاله با فروشگاه اینترنتی آپشن کار همراه باشید.
کاتالیزور چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟
کاتالیزور یا مبدل کاتالیست یکی از بخش‌های سیستم خروجی دود یا اگزوز خودرو است که در میانه راه اگزوز قرار دارد. کاتالیزور نقش یک فیلتر مضاعف را در سیستم اگزوز خود ایفا می‌کند و نقش عمده‌ای در آلایندگی یا عدم آلایندگی خودرو دارد.
اگر کتاب شیمی دبیرستان را به خاطر داشته باشید، کاتالیزورها مواد افزودنی به یک واکنش شیمیایی بودند که سرعت و شرایط واکنش را تحت کنترل خود داشتند. مبدل کاتالیست خودرو نیز چنین نقشی را ایفا می‌کند و با تبدیل گازهای سمی به گازهای بی‌خطر، فرآیند خنثی سازی گازهای آلاینده را تسریع می‌بخشد. اگر کاتالیزور و منبع اگزوز خودرو عملکرد بدون اشکالی از خود به اجرا بگذارند، گازهای آلاینده خودرو کاملا خنثی خواهند شد و چیزی جز دی اکسید کربن، نیتروژن و بخار آب از اگزوز خارج نخواهد شد.
کاتالیزورها معمولا از صفحات مشبک مختلفی ساخته شده‌اند که جنس آن‌ها از سرامیک یا فلز با روکش آلیاژی ایریدیوم و پلاتین است. گازهای خروجی از پیشرانه ابتدا وارد مبدل کاتالیست می‌شوند و با صفحات آن واکنش ایجاد می‌کنند. بر اثر این واکنش گازهای آلاینده همچون انواع هیدروکربن‌ها، اکسید نیتروژن و کربن منو اکسید به گازهای بی‌خطر تبدیل می‌شوند. هنگامی که گازهای آلاینده تصفیه شدند، مسیر دود به سمت منبع اگزوز ادامه خواهد یافت تا در نهایت از خروجی آن وارد هوای بیرون شود.
یک کاتالیزور چقدر عمر می‌کند؟
برخی افراد تصور می‌کنند که کاتالیزور قطعه‌ای دائمی است و هیچ‌گاه نیاز به تعویض ندارد. با این حال مبدل کاتالیست همچون یک فیلتر عمل می‌کند و همانند فیلتر هوا یا فیلتر روغن نیاز به تعویض دارد.
عمر مفید کاتالیزور خودرو براساس ادعای تولیدکنندگان این قطعه رقمی بین 100 هزار الی 150 هزار کیلومتر است، بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که یک کاتالیزور بین 5 الی 7 سال عمر خواهد کرد. عوامل مختلفی بر افزایش یا کاهش عمر کاتالیزور خودرو تاثیر دارند، برای مثال اگر از اتومبیل خود در ترافیک‌های شهری استفاده کنید، شاهد کاهش عمر مفید کاتالیست آن خواهید بود.
دلایل خرابی کاتالیزور
عوامل مختلفی در کاهش عمر مفید کاتالیزور دخالت دارند. نخستین عامل تخریب‌کننده کاتالیزور خودرو، عملکرد بد موتور و احتراق ناقص پیشرانه است. اکثر خودروهای امروزی از سیستم انژکتوری بهره‌مند هستند و بایستی به ازای هر 20 هزار کیلومتر کارکرد، سوزن‌های انژکتور با دستگاه مخصوص شسته شوند. همچنین تعویض شمع و وایرها نیز نقش مهمی در حفظ سلامت سیستم جرقه‌زنی پیشرانه ایفا می‌کند.
انجام سرویس‌های خودرو و تعویض به موقع روغن موتور و فیلترها نیز موجب حصول اطمینان از عملکرد صحیح پیشرانه می‌شود. در صورتی که نسبت به سلامت موتور خود بی‌توجه باشید، عملکرد ناقص آن انبوهی از دوده را روانه کاتالیست اتومبیل شما خواهد کرد که نتیجه آن چیزی جز از بین رفتن سریع کاتالیزور نخواهد بود.
استفاده از سوخت بی‌کیفیت نیز در کاهش عمر کاتالیزور تاثیرگذار خواهد بود. تردیدی نیست که بنزین عرضه شده در جایگاه‌های سوخت ایران کیفیت مطلوبی ندارد و برای خودروهای مدرن چندان مناسب نیست. با این وجود اگر به صورت دوره‌ای از مکمل‌های سوخت یا بنزین سوپر با عدد اکتان بالا برای پر کردن باک اتومبیل خود استفاده کنید، خطر خرابی کاتالیزور کاهش خواهد یافت.
علائم خرابی کاتالیزور
همانند بسیاری دیگر از ایرادات و مشکلات خودرو، شایع‌ترین علامت خرابی کاتالیزور روشن شدن چراغ چک یا چراغ عیب‌یابی است. این ایراد به صورت یک کد به کامپیوتر خودرو ارسال می‌شود و در صورتی که سیستم خودرو را با کامپیوتر مورد بررسی قرار دهید، متوجه وجود خرابی کاتالیزور خواهید شد.
با این حال لزوما خرابی کاتالیزور توسط چراغ چک به شما اعلام نمی‌شود، بلکه ممکن است ایرادات جزئی در این قطعه به وجود آیند. اگر مبدل کاتالیست اتومبیل شما دچار ایراد شده باشد، تنفس پیشرانه به مخاطره خواهد افتاد. در این حال گازهای خروجی حاصل از احتراق به راحتی از سیستم اگزوز خارج نمی‌شوند و در نتیجه شاهد افت قدرت محسوس خودرو خواهید بود.
معیوب بودن یا فرسوده شدن کاتالیزور موجب می‌شود تا صفحات این قطعه به مرور خرد شوند. در نتیجه هنگامی که خودرو فعالیت می‌کند، شاهد برخورد قطعات کاتالیست به بدنه آن خواهید بود که سر و صدای ناهنجاری را تولید می‌کند. این مساله نیز یکی دیگر از علائم خرابی کاتالیست به شمار می‌آید.
در نهایت اگر گازهای خروجی از اگزوز اتومبیل شما با ریتم نامنظم خارج می‌شوند، باید آگاه باشید که عمر مبدل کاتالیست رو به اتمام است. کاتالیزور به طور ناگهانی خراب نمی‌شود، بلکه ایرادات آن به مرور ظاهر می‌شوند و در صورتی که با عملکرد آن آشنا باشید، قادر به رفع به موقع آن‌ها و کاهش هزینه‌ها خواهید بود.
جمع‌بندی، تعمیر ارزان‌قیمت و تعویض گران‌قیمت
وجود فلزات و عناصر مختلف در کاتالیست خودرو سبب شده است تا قطعه‌سازان ایرانی توانایی تولید کامل این قطعه را نداشته باشند، از این رو برخی مواد اولیه برای ساخت این قطعه از منابع خارجی تامین می‌شود. همگام با افزایش قیمت ارز و صعود قیمت مواد اولیه صنعت قطعه‌سازی، قیمت کاتالیست خودرو نیز روندی رو به رشد را تجربه کرده است.
همان‌طور که در بخش قبل اشاره شد، کاتالیست خود به یکباره خراب نمی‌شود، بلکه کارکرد آن در یک بازه طولانی مدت به مرور افت می‌کند. اگر این قطعه را به طور مداوم مورد بررسی قرار دهید، می‌توانید با شستشو کاتالیزور عمر مفید آن را برای مدتی کوتاه افزایش دهید. با این وجود اگر نسبت به این قطعه بی‌توجه باشید تا فرآیندهای سرویس و نگهداری اتومبیل را به خوبی انجام ندهید، شاهد خرابی کامل کاتالیزور خواهید بود که چاره‌ای جز صرف هزینه سنگین چند میلیون تومانی و خرید یک کاتالیزور جدید پیش روی شما باقی نخواهد گذاشت.
برای مشاهده قیمت محصولات فروشگاه اینترنی آپشن کار کلیک کنید.
