سیستم برق اتومبیل یکی از پیچیده‌ترین بخش‌هایی است که درون هر خودرو وجود دارد. این سیستم از بخش‌های بسیار گسترده و مختلفی تشکیل شده است که از جمله آن‌های می‌توان به دینام، کوئل، باتری و دلکو اشاره کرد. از میان بخش‌های نام برده شده، دینام به عنوان یک تولید کننده برق و شارژ کننده باتری، نقش بسیار مهمی را در عملکرد خودرو بر عهده دارد. برای آشنایی هرچه بیشتر شما مخاطبین سایت آپشن کار با وظایف و نحوه عملکرد دینام خودرو، در این مطلب قصد داریم جزئیات این قطعه حیاتی را در اختیارتان قرار دهیم؛ لطفا تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.
دینام یک قطعه فلزی استوانه‌ای شکل است که با تبدیل انرژی مکانیکی به انرژی الکتریکی، در موتور خودرو به صورت یک مولد الکتریکی عمل می‌کند. به‌طور معمول بدنه دینام را از جنس آلومینیوم می‌سازند تا حرارت موجود در این قطعه، به راحتی تخلیه شود؛ البته برای تسریع فرایند خنک‌سازی دینام، روی قسمت‌های مختلف بدنه این قطعه، دریچه‌هایی تعبیه شده است تا هوای گرم را از طریق پروانه خنک کننده موجود در داخل دینام به بیرون انتقال دهد.
در صورتی که دینام در خودرو وجود نداشته باشد یا به هر دلیل نتواند وظیفه اصلی خود یعنی شارژ باتری اتومبیل را انجام دهد، به فاصله کوتاهی پس از روشن شدن خودرو، حتی بهترین باتری‌ها هم در نهایت از کار خواهند افتاد و اتومبیل خاموش می‌شود؛ زیرا در این حالت برق موجود در باتری خودرو به تنهایی نمی‌تواند نیروی مورد نیاز چراغ‌ها، بخاری، کولر و… را تامین کند.
دینام که یک موتور الکتریکی است که از طریق تسمه‌ای به نام «تسمه دینام» به موتور و میل‌لنگ متصل می‌شود. در زمان روشن بودن خودرو، حرکت میل‌لنگ موتور باعث به چرخش درآمدن آرمیچر موجود در دینام می‌شود. چرخش آرمیچر یا روتور درون مدار مغناطیسی استراتور، موجب تولید نیروی برق خواهد شد که این نیرو به‌وسیله ذغال‌های موجود در دینام جمع‌آوری می‌شود. پس از این مرحله سرانجام خروجی‌های دینام خودرو قادر به تاُمین مقدار جریان لازم قطعات الکترونیکی اتومبیل خواهند بود
از جمله قطعاتی که به طور معمول درون یک دینام، در حال فعالیت هستند می‌توان به آفتامات، پولی، روتور، استاتور، دیود، پروانه خنک کن، پوسته انتهایی، درپوش جلو، بلبرینگ، زغال دینام و کالکتور اشاره کرد. در ادامه با ما همراه باشید تا از میان قطعات نام برده شده، شما مخاطبین عزیز سایت آپشن کار را با اجزای اصلی تشکیل دهنده دینام خودرو آشنا کنیم:
یکی از اصلی‌ترین قطعات موجود در دینام خودرو استاتور یا بالشتک نام دارد که از دو بخش سیم‌پیچ و هسته تشکیل شده است. هسته استاتور (Stator) متشکل از حلقه‌های شیاردار نازک آهنی به همراه یک لایه عایق است و سیم‌پیچ نیز همان‌طور که از نامش پیداست، شامل چندین دسته یا حلقه سیم می‌شود؛ به‌طور معمول این سیم‌پیچ‌ها در چندین نقطه به یکدیگر متصل می‌شوند که به آن سربندی می‌گویند.
قلب مغناطیسی دینام، روتور یا آرمیچر نام دارد که از یک پوسته آهنی به همراه شفت فولادی ساخته شده است و در مرکز استاتور حول محور خود به چرخش درمی‌آید. چرخش آرمیچر باعث عبور خطوط مغناطیسی آرمیچر در سیم‌پیچ‌های استاتور دینام شده و جریان الکتریکی را در سیم‌پیچ‌های آن به حرکت درمی‌آورد. به‌طورکلی می‌توان وظیفه روتور (Rotor) را تولید نیروی مغناطیسی برای دینام خودرو توصیف کرد.
از آنجایی که مقدار توان الکتریکی تولیدی توسط استاتور به نیروی مغناطیسی آرمیچر وابسته است، آفتامات یا رگلاتور با کنترل جریان ورودی آرمیچر به‌طور مستقیم بر توان خروجی دینام تأثیر می‌گذارد؛ درواقع این قطعه وظیفه دارد همواره بر جریان الکتریکی ورودی به آرمیچر نظارت داشته باشد.
دینام جریان متناوب تولید می‌کند، اما باتری خودرو از جریان مستقیم برخوردار است. در این بین دیود وظیفه دارد جریان بین دینام و باتری را برای یک‌طرفه کند؛ درواقع دیود باید جریان AC را به DC مورد نیاز باتری تبدیل کند. از آنجایی که دیودهای موجود در دینام حرارت بسیار بالایی تولید می‌کنند، روی صفحات خنک کننده آلومینیومی قرار داده می‌شوند که هیت سینک (Heatsink) نام دارند.
به‌طور کلی دینام خودرو در دو دسته «2 ذغال» و «3 ذغال» تقسیم‌بندی می‌شود؛ علاوه‌بر این آفتامات‌های موجود در دینام خودرو نیز دارای دو دسته «سه قرقره» و «یک قرقره» هستند. شاید برایتان جالب باشد که بدانید، دینام سه ذغال با آفتامات یک قرقره و دینام ٢ ذغال با آفتامات سه قرقره کار می‌کند.
امروزه در خودروهای روز بازار، اثری از دینام دیده نمی‌شود و قطعه‌ای به‌مراتب پیشرفته‌تر به نام آلترناتور (Alternator) جایگزین آن شده است. در توضیح علت جایگزینی دینام‌های جریان مستقیم با آلترناتور می‌توان گفت از آن جایی که دینام‌های قدیمی در دورهای پایین موتور خودرو، نمی‌توانستند مقدار جریان برق مورد نیاز اتومبیل را به‌طور کامل تولید کرده و باتری را شارژ کند، اگر خودرویی مدت‌زمان طولانی به‌طور درجا کار کند، ممکن است از لحاظ برقی دچار کمبود شود. این مشکل در دینام‌های الترناتور حل شده و به همین خاطر مشکل شارژ باتری خودرو در حالت کارکرد درجا، تا حدود زیادی رفع شده است. برخلاف دینام‌های جریان مستقیم یا قدیمی که آهن رباها به بدنه دینام ثابت شده بودند و سیم‌پیچ‌های تولید جریان، درون حوزه مغناطیسی حرکت می‌کردند، در دینام‌های آلترناتور آهن‌ربا دوار است و سیم‌پیچ‌های تولید جریان ثابت هستند؛ به همین دلیل در دینام‌های الترناتور مشکل ناتوانی در دورهای پایین یا کارکرد درجا، تا حد چشمگیری برطرف شده است.
دینام هم مانند هر قطعه دیگری پس از مدتی عمر مفید آن به اتمام رسیده و کارایی خود را از دست می‌دهد. از جمله عواملی که می‌تواند باعث بروز اختلال در عملکرد دینام خودرو شود، شامل موارد زیر می‌شود:
در هر صورت پیش از آن که دینام به‌طور کامل از کار بیفتد یا اصطلاحاً خراب شود، علائمی را از خود بروز می‌دهد که در اغلب مواقع، با توجه به آن‌ها می‌توان پیش از کار افتادی کامل، برای تعمیر یا تعویض آن اقدام کرد. در ادامه به برخی از علائم خرابی دینام اشاره شده است:
کاهش نور چراغ‌ها: چنانچه هنگام رانندگی متوجه کاهش محسوس نور چراغ‌های خودرو، نور پشت آمپر و حتی نورپردازی‌های داخل کابین شدید، بهتر است سریعا ادوات الکترونیکی خودرو نظیر سیستم مالتی مدیا یا تهویه هوا را خاموش کرده و مدار برقی خودرو، مخصوصا باتری و دینام آن را بررسی کنید؛ زیرا کم نور شدن چراغ‌های خودرو یکی از رایج‌ترین علائم خرابی دینام به شمار می‌رود.
بوی سوختگی و صداهای ناهنجار: پیش از سوختگی کامل بخش‌هایی همچون بالشتک و یا ذغال داخل دینام، بوی نامطبوعی شبیه به سوختگی سیم از قسمت موتور خودرو به مشام می‌رسد؛ علاوه‌بر این شنیدن صداهای غیر معمول از موتور خودرو، ممکن است مربوط به دینام و عدم تنظیم صحیح تسمه دینام باشد که بهتر است جدی گرفته شوند.
خوابیدن باتری: در صورتی که بدون هیچ‌گونه مشکل قبلی و در ابتدای روز برای استارت زدن خودرو با مشکل خوابیدن باتری مواجه شدید، ممکن است مشکل مربوط به دینام خودرو باشد؛ زیرا در صورتی که دینام نتواند وظیفه اصلی خود یعنی شارژ باتری را به درستی انجام دهد، شاهد مشکلات این‌چنینی خواهید بود.
با توجه به نکات گفته شده ، حتما در موقع خرید دینام دقت نمایید . در مقالات آینده عملکرد سایر قطعات برقی خودرو را نیز شرح خواهیم داد.
