در شرایطی که خودروسازان داخلی ما هنوز مواردی مثل رینگ آلومینیومی یا ترمز دیسکی عقب را آپشن محسوب می‌کنند؛ خودروسازان مطرح دنیا در حال جابجاکردن مرزهای تکنولوژی هستند و هر روز آپشن‌هایی فوق‌العاده جذاب و تحسین برانگیز را به محصولات خود اضافه می‌کنند. تا جایی که خودروهای کاملاً خودران دیگر یک رویا نیستند و در آینده نزدیک راهی معابر کشورهای پیشرفته دنیا خواهند شد. هرچند این دسته از خودروها هنوز به تولید انبوه نرسیده‌اند اما سال‌ها است که خودروها به سمت هوشمند شدن پیش رفته‌اند و توسط یک‌سری از آپشن‌ها، به راننده خود کمک می‌کنند تا رانندگی آسان‌تر و ایمن‌تری داشته باشد. این مجموعه آپشن‌ها با نام کلی سیستم دستیار رانندگی یا ADAS شناخته می‌شوند و روز به روز در حال پیشرفت هستند. به همین دلیل تصمیم گرفتیم تا در این مقاله از «فروشگاه اینترنتی آپشن کار» به سراغ معرفی و بررسی سیستم ADAS برویم و آشنایی مختصری با این مجموعه آپشن جذاب و پیشرفته پیدا کنیم. اگر شما هم علاقمند به تکنولوژی‌های خودرویی هستید، در ادامه با ما همراه باشید.
همان‌طور که اشاره کردیم؛ سیستم دستیار رانندگی یک آپشن واحد نیست و از مجموعه آپشن‌هایی تشکیل شده است که به راننده برای کنترل آسان‌تر و ایمن‌تر خودرو کمک می‌کنند. ADAS هم مخفف عبارت Advanced Driver Assistance Systems به معنای سیستم‌های پیشرفته دستیار راننده است. از آن‌جایی که بسیاری از آپشن‌های مجموعه ADAS روی ایمنی خودرو و پیشگیری از حادثه تمرکز دارند، می‌توانیم سیستم مذکور را با نام ایمنی فعال (Active Safety) هم بخوانیم.
آپشن‌هایی که سیستم دستیار رانندگی را تشکیل می‌دهند بسیار متنوع هستند و هر خودرو مجهز به ADAS بسته به سطح قیمتی و تکنولوژی خود، تعدادی از این آپشن‌ها را به همراه دارد. جالب است بدانید که حتی آپشن ساده و ارزان‌قیمتی مثل سنسور پارک هم جزئی از سیستم مذکور است اما معمولاً ADAS را با آپشن‌های پیشرفته‌تری مثل کروز کنترل تطبیق پذیر، هشداردهنده نقاط کور، هشداردهنده عدم رانندگی بین خطوط، سیستم نگهدارنده خودرو بین خطوط، رادار تابلوخوان، سیستم کمکی حرکت در ترافیک، ترمز اضطراری و… می‌شناسند.
سیستم ADAS به صورت یکباره و توسط یک شرکت ابداع نشده است. بلکه آپشن‌های تشکیل‌دهنده آن به تدریج و از دهه 50 میلادی توسط خودروسازان مختلفی معرفی شدند و در طول زمان تکامل پیدا کردند. البته ردپای شرکت مرسدس بنز در ابداع و تکامل بسیاری از این آپشن‌ها دیده می‌شود و سیستم دستیار راننده به نوعی مدیون این خودروساز مطرح آلمانی است. هرچند تسلا و سیستم اتو پایلوت خودروهایش هم در بحث تکامل ADAS نقشی انکارناپذیر داشته است. .
انواع سیستم دستیار رانندگی (ADAS)انجمن مهندسان خودرو ایالات متحده آمریکا (SAE)، سیستم ADAS را به 6 سطح (Level) مختلف تقسیم کرده است که در ادامه به توضیح هرکدام از این سطح‌ها خواهیم پرداخت.
سیستم ADAS سطح صفر نمی‌تواند هیچ دخالتی در کنترل خودرو داشته باشد و تنها وظیفه جمع آوری اطلاعات برای راننده و هشداردادن به او را بر عهده دارد. به همین دلیل، به این سطح از سیستم دستیار رانندگی، No Automation هم می‌گویند. از جمله آپشن‌هایی که می‌توانند جزئی از سیستم ADAS سطح صفر باشند می‌توانیم به مواردی مثل سنسورهای پارک، دوربین 360 درجه، تابلوخوان، هشداردهنده نقاط کور، هشداردهنده برخورد از جلو (FCW)، هشداردهنده عدم رانندگی بین خطوط (LDW) و… اشاره کنیم.
سطح 1 سیستم ADAS از آپشن‌هایی تشکیل شده است که می‌توانند در یک زمان تنها یک جنبه از خودرو را کنترل کنند. آپشن‌هایی مثل کروز کنترل تطبیق پذیر، ترمز اضطراری اتوماتیک (AEB) و سیستم نگهدارنده خودرو بین خطوط، از مهم‌ترین موارد تشکیل دهنده ADAS سطح 1 هستند. در این سطح، هوش مصنوعی و راننده به صورت مشترک هدایت خودرو را برعهده دارند و لازم است که راننده همیشه دست‌های خود را روی فرمان نگه دارد. به همین دلیل به آن Hands on/Shared control هم می‌گویند.
سیستم ADAS سطح 2 تا حدود زیادی شبیه به سطح 1 است. با این تفاوت که آپشن‌های تشکیل دهنده سطح 2 می‌توانند به صورت هم‌زمان چند جنبه از خودرو را کنترل کنند. مشهورترین آپشن دستیار راننده سطح 2، سیستم اتوپارک است که فرمان و سرعت خودرو را به صورت هم‌زمان کنترل می‌کند و در عین حال مراقب عدم برخورد به موانع اطراف نیز هست. به سیستم ADAS سطح 2، Hands Off هم می‌گویند چراکه در هنگام استفاده از این سیستم، نیازی نیست تا دست‌های راننده روی فرمان قرار داشته باشد.
از سطح 3 به بعد سیستم ADAS کم کم از محدوده خودروهای فعلی خارج می‌شویم و پا به دنیای خودروهای خودران آینده می‌گذاریم. مرز بین سطح‌های 3، 4 و 5 ADAS بسیار باریک است و اغلب آپشن‌های موجود در این سه سطح، هنوز در مرحله تست هستند و به تولید انبوه نرسیده‌اند.
در ADAS سطح 3، تشخیص تمامی موانع ثابت و متحرک اطراف برعهده خودرو است و در واقع خودرو به چشمان راننده نیازی ندارد. از این رو به این سطح، Eyes Off می‌گویند. در سطح 4 که به Mind Off معروف است، تمامی تصمیم‌گیری‌ها توسط هوش مصنوعی انجام می‌شود و راننده تقریباً نقشی در کنترل خودرو نخواهد داشت. با این وجود، هر زمان که راننده اراده کند می‌تواند ADAS را غیرفعال و خودش رانندگی کند. در نهایت به ADAS سطح 5 می‌رسیم که در آن تمامی ادوات کنترلی خودرو مثل غربیلک فرمان و پدال‌ها حذف می‌شود و خودرو 100 درصد خودران و بی‌نیاز از وجود راننده خواهد بود.
همان‌طور که اشاره کردیم؛ سیستم ADAS یک مجموعه آپشن است و در هر خودرو، به نحوی خاص و متفاوت با دیگر خودروها تعریف می‌شود. به همین دلیل توضیح عملکرد آن را به صورت دقیق و جزء به جزء ممکن نیست.
اما اگر بخواهیم به صورت کلی عملکرد ADAS را شرح دهیم باید بگوییم که این سیستم مثل هر سیستم کنترلی حلقه بسته دیگر، از یک‌سری ورودی، یک یا چند عصر پردازنده و یک‌سری خروجی تشکیل شده است. ورودی‌های سیستم مذکور، همان المان‌های دریافت کننده اطلاعات از اطراف خودرو هستند که می‌تواند شامل سنسورهای آلتراسونیک، سنسورهای راداری، سنسورهای لیزری (لیدار) و انواع دوربین‌ها باشد.
عنصر اصلی سیستم ADAS و هر سیستم کنترلی دیگر، بخش پردازنده یا CPU است که مثل یک مغز متفکر عمل می‌کند و با تجزیه و تحلیل اطلاعات دریافتی از سنسورها و دوربین‌ها، دستورهای لازم را به بخش خروجی می‌دهد. اگر سیستم ADAS ما از سطح صفر یا یک باشد، هر آپشن آن یک پردازنده مجزا خواهد داشت. اما از سطح 2 به بعد با توجه به این‌که سیستم از تصمیم‌گیری‌های جامع و چندبعدی استفاده می‌کند؛ علاوه بر پردازنده‌های جداگانه برای هر قسمت، به یک پردازنده مرکزی پرقدرت هم نیاز داریم تا بتواند اطلاعات را از پردازنده‌های هر آپشن دریافت و تصمیم نهایی را اتخاذ کند.
خروجی‌های سیستم ADAS هم عملگر (Actuator) هایی هستند که تصمیم نهایی را اجرا می‌کنند. این تصمیم نهایی بسته به سطح سیستم ADAS می‌تواند از یک هشدار صوتی یا تصویری ساده شروع و به موارد پیچیده‌ای مثل کنترل کامل فرمان و سرعت خودرو ختم شود.
ناگفته نماند که ما قبلاً در مجله آپشن کار بسیاری از آپشن‌های تشکیل دهنده سیستم ADAS را در مقالات جداگانه بررسی کرده و عملکرد آن‌ها را توضیح داده‌ایم که برای کسب اطلاعات بیش‌تر می‌توانید به این مقالات مراجعه کنید.
شاید این پرسش برای شما هم پیش آمده باشد که چه خودروهایی در بازار ایران از سیستم دستیار راننده بهره می‌برند. در پاسخ باید بگوییم که اگر ADAS سطح صفر و یک را در نظر بگیریم، اکثر خودروهای موجود در بازار کشور ما، به سطح صفر و بسیاری از خودروهای وارداتی و چینی مونتاژی به سطح یک سیستم ADAS مجهز هستند.
اما معمولاً سیستم ADAS را با سطح 2 به بالا آن می‌شناسیم. در این صورت تعداد خودروهای حاضر در بازار ایران که به این سیستم مجهز هستند، بسیار کم می‌شود. از مشهورترین این خودروها می‌توانیم به ب ام و سری 7 نسل ششم ( 2017 – 2018) و فونیکس تیگو 8 پرو اشاره کنیم.
با توجه به قیمت بسیار بالا ب ام و سری 7، درحال حاضر تیگو 8 پرو در دسترس‌ترین خودرو مجهز به ADAS سطح 2 به بالا در بین خودروهای موجود در بازار ایران محسوب می‌شود که با تجهیز به آپشن‌هایی مثل کروز کنترل تطبیق پذیر، سیستم کمکی حرکت در ترافیک (TJA)، نگهدارنده خودرو بین خطوط (LKA)، ترمز اضطراری و بسیاری از سیستم‌های هشداردهنده، می‌تواند تجربه‌ای از رانندگی خودکار را در برخی شرایط به راننده خود هدیه کند.
سیستم دستیار راننده یا ADAS سیستمی است که تکنولوژی‌های به‌کاررفته در صنعت خودرو دنیا را متحول کرده است و به نوعی پایه و اساس خودروهای آینده را تشکیل می‌دهد. مهم‌ترین هدف خودروسازان از ابداع و توسعه ADAS بحث ایمنی سرنشینان و به حداقل رساندن حادثه‌های رانندگی ناشی از خطاهای انسانی است.
جالب است بدانید که مؤسسه معروف بیمه برای ایمنی بزرگراه‌های آمریکا (NHSTA) در تحقیقی به این نتیجه رسید که بهره‌گیری خودروها از سیستم هشدار برخورد از جلو (FCW) می‌تواند خطر تصادف‌های جلو به عقب را تا حدود 27 درصد کاهش دهد. حال اگر سیستم FCW را با ترمز اضطراری اتوماتیک هم ترکیب کنیم و در واقع از ADAS سطح صفر به سطح یک برویم، این آمار کاهش تصادف تقریباً 2 برابر می‌شود که عدد بسیار قابل توجهی است.
تنها نگرانی استفاده از سیستم ADAS بحث دخالت بیش از حد این سیستم در کنترل خودرو است که می‌تواند منجر به کاهش استقلال و لذت رانندگی راننده شود. اما در این مورد هم جای نگرانی چندانی وجود ندارد چراکه سیستم ADAS در سال‌های اخیر بسیار هوشمند شده است و در صورتی که تشخیص دهد راننده از هوشیاری کافی برخوردار است، دخالت خود را محدود می‌کند. از طرف دیگر، بسیاری از آپشن‌های تشکیل دهنده سیستم دستیار راننده قابلیت غیرفعال شدن دارند و راننده می‌تواند بنابه تشخیص خود با فشار یک دکمه یا از طریق مانیتور مرکزی خودرو این آپشن‌ها را خاموش کند.
